محمدحسین بن محمدرحیم رازی ایوان‌کیفی حائری اصفهانیمحمدحسین بن محمدرحیم رازی ایوان‌کیفی حائری اصفهانی معروف به «صاحب فصول»، فقیه محقق و اصولی مدقق، از اکابر علمای قرن سیزدهم هجری اصفهان می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیشیخ محمّدحسین اصفهانی حائری صاحب فصول ابن حاج محمّدرحیم بن محمّدقاسم‌بیگ رازی ایوان کیفی. فقیه محقق و اصولی مدقق، از اکابر علمای قرن سیزدهم هجری. در ایوان کیف در حوالی طهران متولّد گردیده و در همان‌جا رشد می‌کند تا اینکه به تهران می‌رود و در آنجا دروس مقدماتی را می‌آموزد. در کودکی به همراه پدر و مادر به نجف اشرف مهاجرت کرد و در آنجا نزد علماء و فقهاء از جمله شیخ علی نجفی به تحصیل پرداخت. در سال ۱۲۱۴ق به همراه خانواده از خوف حمله وهابی‌ها به نجف، به کربلا مهاجرت نموده و مدتی بعد همراه برادرش شیخ محمّدتقی رازی (صاحب حاشیه) به اصفهان آمد و مدّتی نیز در نجف‌آباد ساکن بود. سپس به کربلا بازگشت و در آنجا به تدریس مشغول شده و در حرم مطهر امام حسین (علیه‌السّلام) به اقامه جماعت پرداخت و کم‌کم به شهرت دست یافته و مرجعیّت یافت. وی در کربلا با سیّدکاظم رشتی و شیخ احمد احسائی از پیشوایان شیخیّه مخالفت‌های شدیدی را انجام داده و به مبارزه با مرام آنان برخاست. هنگامی که برادرش شیخ محمدتقی اصفهانی (متوفی ۱۲۴۸ ق)، صاحب هدایة المسترشدین فی شرح معالم الدین، به اصفهان برمی‌گردد و مرجعیت در تدریس و نشر علم به او می‌رسد، به اصفهان هجرت کرده و در آنجا مدتی طولانی در حلقه درس وی وارد می‌شود. سپس به عراق هجرت کرده و در کربلای معلی ساکن شده و به تدریج در اثر انتشار افکار بلند او و تبحرش در علم اصول شهرت او فراگیر می‌شود. او با علمای طراز اول عصر خود نظیر سیدابراهیم بن محمدباقر موسوی قزوینی (متوفی ۱۲۶۴ ق) به مباحثات علمی پرداخته و با تدریس و بحث به نشر علوم و معارف اسلامی و فقه و اصول می‌پردازد. ۲ - مقابله با عقائد فاسدصاحب فصول در تعظیم شعائر اسلامی همت والایی داشت و نماز جماعت را در حرم مطهر اقامه می‌کرد که طلاب و صالحین از مردم در نماز او شرکت می‌کرده‌اند. وی در اقامه حدود و امر به معروف و نهی از منکر در آن منطقه نقش بسیار مهمی داشته است. بخصوص با یک فرقه از شیخیه که منتسب به شیخ احمد بحرانی بوده‌اند به مقابله برخاسته و با تشنیع آنان و تجاهر به لعن و تبری از عقائد فاسد آنها، این گروه را تضعیف کرده و اقتدار آنها را از بین می‌برد. شیخ محمدحسین اصفهانی جامع معقول و منقول بوده و مخصوصا در اصول تبحری زائد الوصف داشته است. تحقیقات عمیق و افکار بلند او در کتاب «الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة» تدوین و نگارش یافته و به نام «فصول» معروف شده است. برادرش، شیخ محمدتقی، صاحب هدایة المسترشدین (متوفی ۱۲۴۸ ق)، شیخ علی بن جعفر کاشف الغطاء و شیخ اسد‌الله تستری از جمله اساتید وی بوده‌اند. ۳ - وفاتاین عالم جلیل‌القدر بین سال‌های ۱۲۵۴ تا ۱۲۶۱ ق در کربلای معلی چشم از جهان فرو بست. بدن مطهر او را در صحن کوچک در حجره‌ای در طرف شرقی صحن مطهر در محلی که قبلا سیدمهدی بن سیدعلی طباطبایی صاحب «ریاض العلماء» دفن شده بوده و در برابر بقعه صاحب «ضوابط» به خاک سپرده شده است. ۴ - شاگردانتعدادی زیادی از علما در محضر او زانوی تلمذ به زمین زده‌اند که از آن جمله‌اند: ۱- شیخ محمدحسن آل‌یاسین کاظمی، فقیه مشهور (متوفی ۱۳۰۸ ق) ۲- شیخ جعفر بن حسین شوشتری نجفی (متوفی ۱۳۰۳ ق) ۳- سیدحسین بن سیدرضا حسینی بروجردی (متوفی ۱۲۷۶ یا ۱۲۷۷ ق) ۴- ملاحسین‌علی بن محمدتقی هروی اصفهانی حائری ۵- سیدحسن بن سیدمحمد کوه‌کمری تبریزی نجفی، معروف به سیدحسین ترک (متوفی ۱۲۹۹ ق) ۶- سیدزین‌العابدین مجاهد طباطبائی (متوفی ۱۲۹۲ ق) ۷- سیدزین‌العابدین بن مسلم بارفروشی مازندرانی (متوفی ۱۳۰۹ ق) ۸- حاج ملاعلی بن میرزا خلیل طبیب تهرانی (متوفی ۱۲۹۶ ق) ۵ - تالیفات۱. «حاشیه بر زبدة الاصول» که در سال ۱۳۰۲ق در هامش زبدة الاصول در تهران به طبع رسیده است. ۲. «رسالة الصّومیّه» که در کتابخانه میرزا محمّد طهرانی در سامرا وجود داشته و به فارسی نوشته شده است. ۳. «رساله عملیه» که در سال ۱۲۵۳ق تالیف شده است. ۴. «الفصول الغرویّه فی الاصول الفقهیّة» معروف‌ترین تالیفات آن مرحوم است و به همین مناسبت او را «صاحب فصول» می‌گویند. کتاب را در جمعه ۱۹ ذی الحجه ۱۲۳۲ق در نجف اشرف به پایان رسانیده است، در این کتاب اعتراضاتی را به کتاب «قوانین الاصول» تالیف میرزا ابوالقاسم قمی وارد ساخته است. این کتاب به چاپ رسیده و بسیاری از علماء و فضلاء بر آن شرح و حاشیه نوشته‌اند. ۵. «مشارع الاحکام فی تحقیق مسائل الحلال و الحرام» که نسخه‌ای از آن در کتابخانه عالم جلیل حاج سیّداحمد زنجانی موجود است و در جلد پنجم مجموعه میراث حوزه اصفهان با تحقیق آقای شیخ مهدی باقری به طبع رسیده است. ۶. الفقه الاستدلالی. همچنین کتاب «نماز برهنه» به فارسی مطابق با فتاوای حاج سیّدمحمّدباقر حجةالاسلام شفتی ظاهراً از تالیفات اوست که در کتابخانه آقامیرزا محمّد طهرانی در سامرا وجود داشته است. [۱]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان، ج۱، ص۲۱۳-۱۸۷.
[۲]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج۱، ص۴۱۱-۴۱۲.
[۷]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الکرام البرره، ج۱، ص۳۹۰-۳۹۱.
[۸]
قمی، شیخ عباس، هدیة الاحباب، ص۱۹۸.
[۹]
قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویه، ج۱، ص۵۰۱.
[۱۰]
حرزالدین، محمد، معارف الرّجال، ج۲، ص۱۰۴.
[۱۲]
تنکابنی، محمد، قصص العلماء (چ ۱۳۸۰ش)، ص۱۲۱.
[۱۳]
موسوی خوانساری، میرزا محمدباقر، روضات الجنات، ج۲، ص۱۲۶.
[۱۴]
معلم حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، ج۵، ص۱۴۸۴-۱۴۸۵.
[۱۵]
مدرسی طباطبائی، سیدحسین و رضا استادی، آشنایی با چند نسخه خطی، ج۱، ص۲۰۸-۲۰۹.
[۱۶]
جمعی از نویسندگان، لباب الالقاب، ص۵۰-۵۱.
[۱۸]
کتابی، سیدمحمدباقر، رجال اصفهان، ج۱، ص۱۱۹.
[۱۹]
جمعی از نویسندگان، میراث حوزه اصفهان، جلد۵.
۶ - پانویس
۷ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. مهدوی، سیدمصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۲، ص۶۷۳-۶۷۴. |